Camphill dankt zijn naam aan Camphill House, een landgoed in Schotland. De voor het geweld van de Nazi’s gevluchte Oostenrijkse arts Karl König nam daar in 1940 zijn intrek, samen met zijn familie, een groep medevluchtelingen en een aantal gehandicapte kinderen. Het landgoed werd hen geschonken door een hoge Britse politicus die een goed onderkomen zocht voor zijn gehandicapte kind. De kinderen en hun begeleiders woonden en werkten er samen op basis van de antroposofie van Rudolf Steiner en legden zo de grondslag voor Camphill.
König was op zoek naar een samenlevingsvorm waar mensen met behoefte aan ‘geestverpleging’ – zoals hij het noemde – de benodigde ondersteuning én mogelijkheden om zich te ontwikkelen zouden vinden. Tegelijkertijd leefde er onder de groep vluchtelingen, voornamelijk van Joodse komaf, een grote behoefte iets positiefs te doen voor de mensheid. Zij wilden een daad stellen tegenover de duisternis van de oorlog. Dit was voor König onverbrekelijk verbonden met zijn ideeën over gemeenschapsvorming. Wat hij voor ogen had, was een nieuwe vorm van sociaal samenwerken en -leven.
Nieuwe eigenschappen
König schreef 1959 in een essay: “We voelden dat de gehandicapte kinderen zich in eenzelfde situatie bevonden als wij. Ook zij waren vluchtelingen uit een samenleving die hen geen deel wilde laten uitmaken van de gemeenschap. Wij waren politieke vluchtelingen, deze kinderen vormden een groep sociale vluchtelingen. De symbiose tussen hen en ons werkte wonderwel. De kinderen die aan onze zorg werden toevertrouwd, voelden zich thuis bij ons. En wij hadden er geen moeite mee hen volledig en van ganser harte in ons midden op te nemen. Ze gaven ons het werk dat we graag wilden doen. Ze overtuigden ons ervan dat we een noodzakelijke taak vervulden en dat we geen overbodige en nutteloze mensen waren.”
Maar de ontwikkeling in Camphill House ging verder. De gemeenschap voelde niet alleen de noodzaak en het nut van de activiteiten, maar merkte ook dat ‘van elkaar leren’ een steeds belangrijker plaats begon in te nemen in het dagelijks leven. König verwoordt dat als volgt: “De kinderen vroegen een speciale manier van leven van ons. We moesten hen niet alleen opvoeden en onderwijzen, ze stelden ons ook – enkel en alleen door hun ‘anders-zijn’ – de vraag een aantal nieuwe eigenschappen te ontwikkelen. Ze vroegen om geduld, gelijkmoedigheid en toewijding. En om begrip voor hun eigenaardig gedrag. Elke dag betekende voor ons een nieuwe test van onze menselijkheid en zelfopvoeding. We hadden een geweldige kans geschonken gekregen.”
Gemenebest
Hij sluit zijn verhaal af met een mooie metafoor: “Zo vormde zich een hecht geknoopt weefsel van menselijke verhoudingen die de basisvorm werd van al onze verdere pogingen om ons werk een eigen vorm te geven. Dit samengaan van de gehandicapte kinderen en de ontwortelde, thuisloze vluchtelingen, begon zijn vruchten af te werpen. Onze speciale situatie gaf ons de mogelijkheid te groeien in een nieuwe sociale ordening. Dit zich ontwikkelende kleine ‘gemenebest’ leek op deeg; het stukje Europese lot dat wij vertegenwoordigden, werd tot zuurdesem en zo ontstond de substantie van de Camphill-beweging. Haar sociale ordening en humanitaire structuur zouden tot brood moeten worden.”